گیاه شاهپسند نیز جزو گیاهانی است که برای رفع مشکلاتی مانند بیخوابی، مشکلات گوارشی، کمردرد، تب و غیره موثر عمل میکند.گیاه در نواحی جنوب آسیا، آفریقا و اروپا در حاشیه جاده ها و دشت ها و مزارع می روید و در ایران در مناطق شمال ایران و اطراف تهران، فارس و نواحی جنوب یافت می شود.
نام فارسی: شاه پسند
خواستگاه: مناطق گرمسیری آمریکا و آفریقا
نام انگلیسی: verbena
خانواده: شاه پسندیان – verbenaceae
نام های دیگر: West Indian Lantana,Red ( Yellow, Wild ) Sage,شرب verbena,شاپسند درختی
تعداد گونه:150
گل شاه پسند با نام علمی “Lantana camara” یک گونه گیاه گلدار در خانواده شاه پسند (Verbenaceae) بومی مناطق گرمسیری آمریکا و آفریقا است. ساقههای آن خاردار و برگهایش تخم مرغی و موج دار است و میوههای آن سمی هستند
از آنجایی که بسیاری از آنان بلند قامت می شوند و به طور کل این گیاهان بین 50 سانیتمتر تا 2 متر ارتفاع دارند و به شکل بوته ای رشد می کنند به شاه پسند درختچه ای معروف شده اند که اصولا گیاهانی همیشه سبز هستند اما این مسئله بستگی به دمای محیط نیز دارد.
این گیاه دارای گل آذین چتری با گلهایی به رنگهای قرمز- نارنجی و یا دو رنگ جدا از هم، زرد، است. ویژگی بارز این گیاه، تغییر رنگ گلها همزمان با افزایش سن است به گونه ای که گلها در ابتدا زرد، بعد نارنجی و بعد قرمز رنگ می شوند.
در مناطق گرمسیری و موطن این گیاه، گلدهی آن به شکل پیوسته در سراسر سال ادامه دارد اما در سایر مناطق، رشد و گلدهی بستگی به دمای هوا دارد و اوج آن در تابستان است.
دلیل نگهداری و پرورش این گیاه به عنوان گیاهی زینتی گلهای زیبای آن است که گاهی رنگ بندی آن بسیار زیبا می باشد.بخصوص اینکه گلهای این گیاه مورد علاقه بسیار زیاد پروانه ها است و موجب جمع شدن تعدادی پروانه در اطراف خودش می شود. خاک و محیط با رطوبت کم برای این گیاه ترجیح داده می شود. بسیار مقاوم در برابر خشکسالی است.
قسمت مورد استفاده این گیاه، برگ ها و سر شاخه های سبز آن است در اثر مالش دادن بوی مطبوعی در تمام قسمت های این گیاه منتشر می شود ولی طعم آن گس و تلخ است.
گیاه بومی آمریکای جنوبی و شمالی می باشد.در این جنس بیش از 70 گونه گیاهی وجود دارد که بین آنها گونه های یکساله و دائمی و گیاهان مقاوم به سرما یافت می شود.ریشه های دوکی شکل، ساقه ها بطور متوسط به ارتفاع 50 تا 100 سانتی متر می رسد راست و محکم است و بر روی آن یا شاخ ه های انتحابی آب برگهای بیضی یا کشیده متقابل با دندانه های عمیق ظاهر می شود.
علاوه بر گونه verbena x hybrida گونه های متعدد دیگری نیز کاشته می شود.
v.bondriensis که ارتفاع ساقه به 20 تا 30 سانتی متر می رسد، گیاه به صورت متراکم ، پا کوتاه و حالت گرد مانندی به عرض و پهنای 30 سانتی متر روی زمین قرار دارد.برگها منظم تشکیل شده است، رنگ برگها سبز روشن و دندانه دندانه ای است.خوشه گل دارای 5 سانیت متر عرض و رنگ متمایل به بنفش است.این گونه از اوایل خرداد تا پائیز گل می دهد.
v.rigida sprrng به صورت فراوانی در پارکها کاشته می شود.ارتفاع ساقه 30 تا 40 سانتی متر و شاخه های انشعابی شده اند، دارای برگهای دندانه دار و به صورت انبوه اس.رنگ گلها صورتی متمایل به قرمز و غنچه ها در طول خوشه به تدریج شکوفا می شوند.
v.erinoides lam 30-50 سانتی متر ارتفاع و به صورت انبوهی شاخه های متعددی داشته و رنگ گلها بنفش است که در خاکهای فقیر نیز به خوبی رشد می کند
بعضی از گونه های شاهپسند دارای ساقه بلند بوده و به صورت آویزان کاربرد دارند که در بالکن ها و تراس ها با رنگ های زیبای خود می تواند جلب توجه نمایند
نحوه کاشت و ازیاد:ازدیاد شاهپسند به وسیله بذر انجام می پذیرد.بذر را در آخر زمستان در شاسی می کارند و سپس نباتات حاصله را دراواخر فروردین در خزانه هوای آزاد نشاء نموده و بالاخره در اردیبهشت ماه در بستر اصلی نشاءها را با فاصله 20 تا 15سانتی متر از همدیگر می کارند.گاهی شاه پسند را از طریق قلمه نیز تکثیر می نمایند.در این حالت در فصل بهار قلمه هایی از نباتات مادری که زمستان را در گلخانه سرد یا زیر شاسی نگهداری کرده اند برداشت نموده وری کوش کاشته می شود تا قلمه ها ریشه دار شوند.شرط قلمه گیری آنست که قلمه ها از شاخه های جوان تهیه شود
شاه پسند یک ساله:
این گیاه در نواحی معتدل یک گل چند ساله به شمار می آید اما در نواحی سردسیر گیاهی یک ساله است.
شاه پسند چند ساله:
این گیاه در برابر سرما اندکی مقاومت می کند و از این نوع شاه پسند می توان Verbena Canadensis را نام برد.
شاه پسند خود گشن:
این نوع از شاه پسند که به آن گل وحشی یا برزیلی نیز گفته می شود نیازی به کاشته شدن دوباره ندارند و خودرو هستند.
شاه پسند رونده:
از این نوع گیاه میتوان برای سبد های آویزان استفاده کرد زیرا خاصیت روندگی و آویزان شدن را دارند.
شاه پسند دارویی
گل ساقه های بلندی دارد و به نسبت سایر شاه پسندها از تراکم کمتری برخوردار است و برگ های باریک و بریدگی های آن شناسایی اس را آسان تر میکند.این گیاه خاصیت دارویی داشته و در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد.
برای گلکاری در فضاهای مختلف فقط از دو نوع شاه پسند استفاده می کنیم
نگهداری از گل شاه پسند
پرورش گل شاه پسند پاکوتاه: این گل بیشتر در فضای سبز کاشته می شود و در بین تمامی رنگایش تنها رنگ زرد مشاهده نمی شود.ساقه های این گیاه حالت خزنده بودن به خود گرفته است و معمولا ارتفاع این نوع از شاه پسندها به 20 تا 40 سانتی متر میرسد.
پرورش گل شاه پسند با ساقه های چهار گوش: در گلکاری ها ازین نوع استفاده می شود و سرعت رشد پایینی دارند و اغلب بدون برگ هستند
خواص
خون را تمیز و تصفیه می کند.
مقدار شیر را در مادران شیرده زیاد می کند.
برای درمان ناراحتی های پوستی مفید است.
برای رفع خونریزی لثه مفید است.
سنگ کلیه و مثانه را خارج می سازد.
سنگ کلیه و مثانه را خارج می سازد.
گیاه شاهپسند برای رفع آنفلوانزا موثر است. چون حاوی ترکیباتی است که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شده و با تب و التهابهای بدن مقابله میکند. در نتیجه گلو درد را نیز از بین میبرد.
مصرف جوشانده گیاه شاه پسند، سبب درمان درد عصبی، سرگیجه و ضعف روانی میشود. همچنین برای انواع ناراحتی های عصبی، سرفه، بی خوابی و حالات ترس و تب توصیه شده است.
گیاه ماده درمانی مناسبی برای موارد اسپاسم و ضد تب است. اما این گیاه قبل از همه یک ماده ی مطمئن برای معده است.
بیخوابی یعنی اگر استرس و فشارهای روحی بیخوابتان کرده است از حمام شاهپسند نیز استفادهی لازم را ببرید. برای این کار لازم است 200 گرم برگ و گل شاه پسند را در یک لیتر آب به مدت 10 دقیقه بجوشانید و محلول را صاف کرده و به آب وان اضافه کنید.
موارد منع مصرف
خوردن زیاد این گیاه ضربان قلب را کم می کند و باعث تحریک روده ها و رحم می شود.کسانی که ناراحتی قلبی دارند و یا خانم های باردار باید در خوردن آن احتیاط کنند.
شیوه استفاده
یک قاشق غذاخوری را در یک فنجان آب جوش ریخته و اجازه دهید به مدت 10دقیقه دم بکشد. میتوانید روزانه تا 2 فنجان از این دمنوش را بعد از وعدههای اصلی میل کنید.
2 قطره از روغن گیاهی یا همان افشرهی خوراکی این گیاه را در یک قاشق غذاخوری روغن زیتون یا عسل چکانده و در دهان بگذارید. بعد از غذا، یا صبح به صورت ناشتا و یا هر زمانی که به مشکل بر میخورید انجام دهید.
50 گرم برگ و گل شاهپسند را در یک لیتر آب سرد بریزید و بگذارید تا بجوشد. سپس زیر شعله را خاموش کرده و اجازه دهید به مدت 10دقیقه دم بکشد. محلول را صاف کنید. اگر بیخوابیتان با تب و یا گلو درد همراه است توصیه میکنیم به مدت یک هفته هر شب 1ساعت قبل از خواب از این دمنوش میل کنید.
برای مقابله با کمردرد و روماتیسم
گیاه شاه پسند خواص ضدالتهابی دارد و برای تسکین دردهای روماتیسم و کمردرد مفید است.
روش مصرف
2 مشت گیاه شاه پسند را خرد کنید و در یک فنجان سرکه سیب به مدت 10 دقیقه بجوشانید. ترکیب را در یک پارچه تمیز پهن کرده و شبها به مدت 15 دقیقه روی مناطق دردناک بگذارید. بهتر است مرهم تان تا حدامکان گرم باشد.
شاه پسند برای شفافیت مو
تقویت، جلا بخشیدن و شفافیت موی سر نیز با استفاده از دَم کرده گل شاه پسند حاصل می شود.
نگهداری گل شاه پسند در منزل
آبیاری: این گیاه نیاز آبی کمی دارد و به خشکی خاک مقاومت نسبتا خوبی دارد و اصولا آبیاری بیش از اندازه موجب کاهش گلدهی گیاه میشود.از طرفی اگرچه شاه پسند به خشکی مقاومت خوبی دارد اما آبیاری منظم این گیاه می تواند منجر به گلدهی بهتر این گیاه شود.
اگر در مناطق گرم زندگی می کنید سعی کنید که لایه ای به ضخامت حدود 3-8 سانتیمتر از خاک برگ در اطراف ساقه گیاه پخش کنید. وجود این لایه به تاخیر در تبخیر آب و مرطوب نگهداشتن خاک پای گیاه در روزهای گرم کمک می کند.
نور:در مکانی که در طی روز حداقل5-6 ساعت از نور مستقیم آفتاب بهره مند است این گیاه را بکارید. کمبود نور از جمله عوامل عدم گلدهی مناسب شاهپسند و زرد شدن برگهای گیاه است که اگر با رطوبت نیز همراه شود احتمال شیوع بیماریهای قارچی همانند سفیدک پودری وجود دارد.
دما: گرمای هوا را به خوبی تحمل می کند و مشکلی با هوای گرم ندارد. البته در هوای بسیار گرم بخصوص اگر با خشکی خاک نیز مواجه شود اگرچه از بین نمی رود اما گلدهی آن کاهش می یابد. سرمای هوا را حداقل تا 10درجه تحمل می کند.
هر مقدار که به چنین دمایی نزدیک شویم از رشد و گلدهی گیاه کاسته میشود، به تدریج برگهایش زرد می شود و گیاه از بین خواهند رفت. البته اگر هوا به شکل ناگهانی سرد شود ، برگها تیره رنگ و سیاه رنگ و گلها نیز تیره و قهوه ای شده و می ریزند.
با نزدیک شدن دما به صفر درجه قسمت هوایی گیاه به تدریج از بین می رود و در 2- درجه سانتیگراد این قسمت به طور کل می خشکد اما قسمت زیرزمینی می تواند زنده باقی بماند و با گرم شدن هوا مجدد قسمت هوایی از آن بروید. اما اگر هوا سردتر از این شود، قسمت زیرزمینی نیز از بین خواهد رفت.
خاک: شاه پسند درختچه ای نسبت به خاک سختگیر نیست و تقریبا در هر نوع خاکی می روید البته وجود خاک با زهکش خوب که آب را در خود نگه نمی دارد به رویش آن کمک می کند. زیرا وجود رطوبت همیشگی در اطراف ریشه های آن منجر به کاهش گلدهی این گیاه می شود.
این مسئله بخصوص زمانی که قصد پرورش این گیاه را در گلدان دارید به خوبی رعایت کنید. یعنی از مخلوطهای خاکی که در آنان حتما از موادی مانند خاک برگ، کوکوپیت، پرلایت، پیت موس و شن وجود دارد استفاده کنید.
کوددهی : کوددهی اگر بیش از اندازه باشد باعث می شود گیاه مقدار زیادی ساقه و برگ تولید کند و کمتر گل بدهد.یک بار کوددهی در اول بهار و یک بار اول تابستان کافی می باشد
از مخلوطی همانند یک قسمت خاک معمولی یک قسمت خاک برگ یک قسمت مخلوط کوکوپیت به همراه پرلایت استفاده کنید. همچنین کوددهی بیش از اندازه نیز چنین مسئله ای ایجاد می کند و منجر به رویش برگها و ساقه و کاهش گلدهی آن میشود. بنابراین کافی است که یک بار در ابتدای بهار و مرتبه دوم در ابتدای تابستان با کودی کامل با فرمول 10-10-10این گیاه را کود دهید.
طرزکاشت گل شاه پسند و تکثیر: با کاشت بذر گل شاه پسند و قلمه می توان این گیاه را تکثیر کرد. اما اصولا میزان جوانه زنی بذرهای شاهپسند پایین است مگر آنکه پوشش گوشتی میوه ابتدا از اطراف بذر برداشته شود و سپس بذرها کاشته شوند با این وجود ممکن است که بیش از نیمی از بذرها جوانه نزنند.
برای افزایش میزان جوانه زنی می توان بذرها را ابتدا در آب خیساند و مرتبا به بذرها را بررسی کرد. آنهایی که متورم شده اند را برداشته و فورا کاشت. آنهایی را که آب جذب نمی کنند را بار دیگر در آبی که نسبتا گرم است بخیسانید تا آب جذب کرده و متوم شوند.
بذرهایی که اصلا آب جذب نمی کنند شانسی برای جوانه زنی ندارند. بذرها باید در بستری سبک که همواره مقداری از رطوبت را در خود دارد کاشت. بنابراین میتوان از پیت موس خاک برگ و یا کوکوپیت پرلایت برای کاشت بذرها استفاده کرد.
بر روی بذرها نیز لایه نازکی است شن بریزید البته به نحوی که خیلی پوشانده نشوند. بذر این گیاه برای جوانه زنی به نور نیاز دارد. پوشاندن سطح گلدان با یک پلاستیک به حفظ رطوبت هوا کمک کرده و این عمل نیز به جوانه زدن کمک می کند