گیاهان دارویی و کاربردهای سنتی آنها
گیاهان دارویی یا گیاهان طبی یا سنتی نیز نامیده می شوند ، از زمان های ماقبل تاریخ در طب سنتی کشف و مورد استفاده قرار گرفته اند.گیاهان دارویی به طور کلی با تعدادی از فواید سلامتی مانند کاهش فشار خون ، پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی شناخته شده و محبوب هستند.گیاهان و گیاهان دارویی مانند زردچوبه ، زنجبیل ، برگ ریحان ، نعناع و دارچین معمولاً در غذاهای هندی استفاده می شود،هر خاکی و هر آب و هوایی ، بستر انواع از گیاهان دارویی است. بنابراین همه چیز در همه جا نمیروید و حکمت خلقت در این است که هر جا بیماری هست، قطعا نوع گیاه دارویی آن نیز یافت میشود. از طرفی همه گیاهان داویی در یک فصل خاص نمیرویند. هنوز کسی رابطه بین شیوع بیماری در یک فصل یا یک زمان و وفور گیاهان دارویی آن فصل را جستجو نکرده است، ولی میدانیم که بسیاری از بیماریها در فصل خاص شیوع پیدا میکنند و بعضی از گیاهان دارویی شناخته شده و ناشناخته نیز در همان فصل به وفور یافت میشوند.
هر گیاهی در طبیعت دارای روند رشدی ویژه خود میباشد. خواص گیاهان در فصول ، هفتهها وقتی روز و شب متغیر است به عنوان مثال بعضی از گیاهان به هنگام صبح و بعضی به موقع عصر و شب معطر میشوند. بنابراین از نظر خواص دارویی ، زمان مناسب برداشت محصول دارای اهمیت خاصی است. قسمتهای مختلف گیاه نیز دارای اثرات متفاوت هستند.
بسیاری از موارد ماده موثر عمدتا در برگ ، شکوفه ، ساقه ، ریشه ، بذر یا میوه است. همیشه گلها را قبل از ظهر زمانی که شبنم یا رطوبت شبانه از بین رفته است جمع آوری میکنند. هنگامی که جمع آوری برگ مورد نظرات بعد از هر قبل از غروب آفتاب ، کار جمع آوری انجام میشود. بعضی از گیاهان باید در ظروف سربسته و یا در کیسه کتانی نگهداری شوند. کسانی که ذخیره سازی میکنند باید مرتبا از نمونهها بازدید کرده واز آفات و امراض احتمالی آگاه باشند.
پودر گیاهان داویی درطول سال تهیه گیاه تر و تازه میسر نیست. لذا گیاهان جمع آوری شده را بعد از خشکیدن باید به ورت پودر درآورده وقتی حتیالمقدور در شیشههای دهان گشاد نگهداری کرد. پودر میتواند شامل اندامهای گیاهی باشد که جداگانه نگهداری میشود.
گیاهان دارویی مهم گل سرخ ، بومادران ، اکلیل کوهی ، برگ بو ، لیموترش ، وانیل ، نعناع ، فلفل سیاه ، جعفری ، میخک ، پرتقال ، هل ، کافور ، زنبق ، بابونه از گیاهان دارویی مهم هستند.
گیاهان دارویی شامل بسیاری از مواد تشکیل دهندهای هستند که برای درمان بیماریها و از بین بردن علائم آن استفاده می شود. طب گیاهی، از دانه های گیاهی، ریشه ها، برگ ها، پوست یا گل ها برای اهداف دارویی استفاده می کند.
خواص بیولوژیکی این گیاهان دارای اثرات مفید است. عوامل دیگری که روی خواص گیاه تاثیر می گذارد، مانند نوع محیطی که گیاه رشد میکند، نحوه برداشت و نحوه فراوری آن میباشد به منظور به دست آوردن عصاره ، به روش خیساندن با آب، الکل یا سایر حلال ها به منظور استخراج بعضی از مواد شیمیایی از آن استفاده می شود. محصولات تولیدی شامل ده ها نوع از مواد شیمیایی، از جمله اسید های چرب، استروئید، آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، گلیکوزید ها، ساپونین ها است
گیاهان برای درمان بیماری های مزمن و حاد و بیماری های مختلف، از جمله بیماری های قلبی عروقی، مشکلات پروستات، افسردگی، التهاب و سیستم ایمنی ضعیف استفاده می شوند. گیاهان دارویی در سراسر جهان برای درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرند و مطالعات بسیاری اثربخشی آنها را نشان می دهد.
درمان گیاهی تنها بخشی از طب سنتی است. طب سنتی دارای قسمتهای دیگری مثل دمنوشها، ترکیبات دارویی، اصلاح سبک زندگی، اصول حفظ سلامتی و روشهای مداخلهای (حجامت، فصد، ماساژ ) نیز هست. درست است که پایه تمام طب سنتی، درمان گیاهی است؛ اما انشعاباتی که طی سالیان دراز از این علم گرفتهشده را نیز نمیتوان نادیده گرفت.
درمان با گیاهان دارویی تأثیر میگذارند. عواملی که برخی از آنها به پزشک و برخی دیگر به شما وابسته است.
کیفیت گیاه دارویی: کیفیت در هر چیزی مسئله مهمی است؛ بهخصوص اگر درباره درمان بیماریها باشد. حوزه درمان به دلیل گستردگی و حساسیت بالایی که دارد، باید از کیفیت بالایی نیز برخوردار باشد. برای اطمینان از کیفیت داروهای گیاهی، پیشنهاد متخصصین طب سنتی، استفاده از محصولات شرکت های دارویی است که این داروها را به صورت تخصصی تولید می کنند. محصولات تولیدی این شرکت ها دارای بهترین زمان مصرف بوده و بسته بندی مناسبی دارند که موجب می شود کیفیت داروی گیاهی در زمان مصرف حفظ شود.
ماده مؤثرگیاهان دارویی: در شرکت های تولیدی معتبر داروهای گیاهی، ماده مؤثرۀ هر گیاه دارویی براساس بیماری یا مشکل خاص در آزمایشگاه استخراج شده و با دوز مشخصی تولید شده است. این موضوع باعث می شود عوارض جانبی ناشی از مصرف گیاهان دارویی به حداقل برسد.
از بین بردن باور غلط : این باور که گیاهان دارویی بیضرر هستند، کاملاً اشتباه است. هر داروی گیاهی عوارضی هم دارد. درست است که این عوارض کمتر از داروهای شیمیایی است؛ اما درست نیست کاملاً آن را نادیده بگیرید. عوارض جانبی گیاهان دارویی ممکن است روی روان، جسم، حرکت و بسیاری دیگر از جوانب روحی شما تأثیر بگذارد؛ درمان گیاهی هیچ عوارضی ندارد؛ کاملاً غلط است. مثلاً مصرف گیاه سادهای مثل خاکشیر توسط زنان باردار، احتمال سقطجنین را بسیار بالا میبرد.
پیدا کردن گیاه دارویی : باید دقت کنید که گیاهی که میچینید علف یا سمی نباشند. راههای مختلفی برای تشخیص گیاه دارویی وجود دارد؛ زمانی که خودتان میخواهید این کار را انجام دهید باید درباره گیاه موردنظر اطلاعات زیادی داشته باشید. شکل، رنگ، بو، مکان رشد، شرایط رشد و… راههایی برای شناختن گیاه دارویی است.
باید دقت کنید که شرایط فعلی گیاه چگونه است. ممکن است گیاه توسط حیوانات مختلف لگدمال شده باشد یا از طریق دیگری خرابشده باشد. بررسی مقدار دوز مصرفی و ماده مؤثرۀ این گیاهان حتماً باید با نظر متخصص طب سنتی ماهر انجام شود.
درمان با گیاهان دارویی
دقت در زمان مصرف: اگر دکتر طب سنتی شما تأکید کرده است که نیم ساعت قبل از غذا از یک گیاه استفاده کنید؛ حتماً باید زمان صرف غذا و فاصله آن با دارو بهاندازهای باشد که دکتر به شما گفته است. در غیر این صورت دارو بهخوبی در دستگاه گوارش تجزیه نشده و نمیتواند عملکرد خوبی هم داشته باشد
دقت در شکل مصرف: داروی گیاهی را به همان شکل که دکتر تجویز کرده مصرف کنید؛ برای مثال اگر دکتر از شما خواسته دارو را به شکل پودر مصرف کنید؛ حتماً باید داروی گیاهی خود را تبدیل به پودر کرده و مصرف کنید؛ نه اینکه آن را خام میل کنید. با این کار راه جذب دارو متفاوت میشود و ممکن است درروند درمان شما تأثیر مخربی داشته باشد
در میزان تعیینشدۀ دارو: این میزان نباید کموزیاد شود. همانطور که این موضوع درباره داروهای صنعتی نیز صدق میکند و پزشکان دوز تجویز متفاوتی برای داروها دارند درباره طب سنتی هم صدق میکند.
تهیۀ گیاهان دارویی: اگر خودتان باید گیاه را خریداری کنید باید به نکات بیشتری توجه کنید. اولین نکتهای که باید به آن توجه داشته باشید نحوه تهیه گیاه دارویی است. ممکن است خودتان برای برداشتن گیاه به کوه و دره بروید یا از یک عطاری یا داروخانه اقدام به تهیه دارو کنید.
اگر از عطاری خرید میکنید باید به زمان تولید و بسیاری المانهای دیگر مثل مکانی که عطار از گیاهان نگهداری میکند نیز دقت داشته باشید.زمانی که گیاه تازگی خود را از دست بدهد، بسیاری از مواد مفیدی که درون آن است نیز از بین خواهد رفت. با توجه به اینکه هرکسی امروز نمیتواند خود به دل طبیعت رفته و شروع به جمعآوری گیاه دارویی کند؛ پس باید طبیب گیاهان دارویی که توسط شرکت های معتبر به بازار میآیند و دارای تاریخ انقضا هستند، را تجویز کند.